ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Το Σοβιέτ της ευρωζώνης

Ο Γιάνης Βαρουφάκης, ο αιχµηρός οικονοµολόγος που ήρθε στο προσκήνιο κατά τη διάρκεια της κρίσης, απαντά σε κάποιες απορίες σχετικά µε την «καυτή πατάτα» της εποχής.

Οι απόψεις του Γιάννη Βαρουφάκη για την κρίση φαίνεται να επαληθεύονται μέχρι στιγμής (φωτογραφία: Νάντια Παπανικολάου)......

Ως το ξέσπασµα της ελληνικής κρίσης, ο Γιάνης Βαρουφάκης παρέµενε ένας καθηγητής οικονοµικής θεωρίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, αγαπητός στους φοιτητές του µα µε αµφιλεγόµενες θέσεις σχετικά µε την παγκόσµια κρίση, που θεωρούσε πως καλπάζει και επρόκειτο να αγγίξει ακόµη και το ευρώ. Με το ξέσπασµα της ελληνικής κρίσης έγινε γνωστός για τις «απαισιόδοξες» προβλέψεις του. Τα άρθρα του στο protagon.gr µοιράζονται µε αξιοσηµείωτη συχνότητα στα social media, η οµιλία του στους «Αγανακτισµένους» της πλατείας Συντάγµατος σχολιάστηκε έντονα, ενώ όσοι διαφωνούν µε τις απόψεις του τον χαρακτηρίζουν συχνά κινδυνολόγο. Τον συναντήσαµε µόλις επέστρεψε από τις ΗΠΑ, όπου παρουσίασε το νέο βιβλίο του «Global Minotaur» (εκδ. Zed).

Πώς ήταν το ταξίδι σας στην Αµερική;
Το ταξίδι µου στην Αµερική ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον και θλιβερό ταυτόχρονα. Το επίπεδο της συζήτησης στην Αµερική είναι πολύ υψηλότερο από αυτό της Ευρώπης. Παρευρέθηκα σε ένα συνέδριο το οποίο οργάνωσε ο γνωστός οικονοµολόγος Τζέιµς Γκαλµπρέιθ και σκεφτόµουν ότι αυτό δεν θα µπορούσε να έχει γίνει στην Ευρώπη. Η Ευρώπη δεν αντέχει τον πραγµατικό διάλογο πέρα από τα προσχήµατα.
Το feedback που πήρατε;
∆υστυχώς καλό. Και λέω δυστυχώς, γιατί εδώ και δύο χρόνια έχω µια άποψη για την Ευρώπη η οποία εύχοµαι να αποδειχτεί λανθασµένη. Θα ήθελα πάρα πολύ κάποιος να µου υποδείξει το σφάλµα µου, αλλά αντιθέτως υπήρξε ταύτιση απόψεων. Οταν πριν από δύο χρόνια άρχισα να µιλάω για ευρωπαϊκή κρίση, η στάση µου θεωρήθηκε αιρετική, επικίνδυνη – ακόµη και εθνοπροδοτική. Θεωρήθηκε ότι ήταν µια κρίση χρέους κάποιων µικρών χωρών η οποία θα µπορούσε να αντιµετωπιστεί από το ταµείο χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας, από διµερή δάνεια. Τότε το µεγάλο ζητούµενο ήταν εάν πρόκειται για δοµική κρίση του ευρώ που η Ευρώπη προσπαθούσε να αντιµετωπίσει ως κρίση χρέους, ιδίως κάποιων µικρών χωρών. Ηθελα να µην είναι έτσι, το έβλεπα όµως ότι είναι έτσι.
Πότε σας απασχόλησαν οι αδυναµίες του ευρώ;
Σε διεθνές επίπεδο, όταν µαζί µε συνάδελφό µου είχαµε γράψει ένα άρθρο το 2002 µε τίτλο «Global Minotaur», όπως τιτλοφορείται το βιβλίο µου, και είχαµε καταλήξει στο συµπέρασµα ότι το διεθνές σύστηµα ανακύκλωσης πλεονασµάτων δεν είναι διατηρήσιµο. Τον ∆εκέµβριο του 2006, είχα κάνει µια τοποθέτηση για τον προϋπολογισµό του Αλογοσκούφη και η θέση µου ήταν πως δεν έχουν τόση σηµασία τα υπόλοιπα όταν ο προϋπολογισµός δεν προέβλεπε ότι βρισκόµασταν µπροστά σε µια κρίση που ήταν έτοιµη να χτυπήσει τη Wall Street και να εξελιχθεί σε κρίση της ευρωζώνης.
Ποιο ήταν το καθοριστικό σηµείο που σας έπεισε πως πρόκειται για δοµική κρίση του ευρώ;
Το 2008, όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers, η πάγια τοποθέτησή µου ήταν ότι το ευρωσύστηµα κινδύνευε. Αν δεν κάναµε κάτι ως Ευρώπη, ήταν καταδικασµένο. ∆εν είχε δοµηθεί ποτέ διαθέτοντας «αµορτισέρ» προκειµένου να αντέξει τους κραδασµούς από µια τέτοια παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κατάρρευση. Οποιος έβλεπε τα πράγµατα υπό αυτό το πρίσµα, το οποίο µπορεί να είναι και λάθος, καταλάβαινε πως µια τέτοια κρίση δεν µπορούσε να αντιµετωπιστεί µε ένα πλαίσιο διµερών δανειακών συµφωνιών.
Στη συγκεκριµένη περίπτωση, οι αγορές κινήθηκαν πιο γρήγορα από τους ηγέτες;
Εκείνο που µε έχει εντυπωσιάσει είναι το πόσο αργά κινήθηκαν οι αγορές τα δύο τελευταία χρόνια, η µεγάλη στοργή µε την οποία αγκάλιασαν τους ευρωπαίους πολιτικούς και τις αποφάσεις τους. Κάθε φορά που γινόταν µια σύνοδος κορυφής, ό,τι έβγαινε από τη σύνοδο ακολουθούνταν από µια ηρεµία, αν όχι επιβράβευση των πολιτικών µας. Ακόµη και ως την 26η Οκτωβρίου: τότε για µία µέρα οι αγορές πήγαν να αγκαλιάσουν τις αποφάσεις των ηγετών. Οµως, αν διαβάσεις έστω και διαγωνίως το κείµενο της 26ης Οκτωβρίου, είναι ξεκάθαρο ότι δεν αξίζει ούτε το χαρτί που έχει γραφτεί. Ηταν µια επίθεση εναντίον της λογικής. Πώς να θεωρηθεί σωστό βήµα;
Θεωρείτε πως πρόκειται για συνωµοσία;
Σε καµία περίπτωση. Κανείς δεν ωφελείται τελικά, τη δεκαετία του 1930 υπήρξε κάποιος κερδισµένος; ∆εν υπάρχει συνωµοσία ούτε πλάνο. Υπάρχουν συµφέροντα, µα δεν είναι οργανωµένη έκφραση συµφερόντων αυτό το απίθανο κείµενο της 26ης Οκτωβρίου. Μία εβδοµάδα νωρίτερα, οι µη ευρωπαίοι G20 είπαν στην Μέρκελ και στον Σαρκοζί: «Μαζευτείτε, κινδυνεύει η παγκόσµια οικονοµία, σας δίνουµε µία εβδοµάδα διορία προκειµένου να κάνετε κάτι». Φεύγουν η κυρία Μέρκελ και ο Σαρκοζί προβληµατισµένοι και πηγαίνουν στις Βρυξέλλες και όντως προσπαθούν στο πλαίσιο των δικών τους χειρισµών να βρουν λύση. ∆ιαπραγµατεύονται µέρα νύχτα και φτάνουν στη στιγµή που κάνουν ό,τι κάνουν οι ευρωπαίοι ηγέτες καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον στον κόσµο: βάφτισαν τη διαφωνία τους «συµφωνία». Εγραψαν ένα κείµενο που είναι η µη συµφωνία τους. Καταγράφουν τι πρέπει να γίνει για το χρέος και τις τράπεζες και έπειτα το γεµίζουν αριθµούς, που θεωρώ ότι δεν στέκουν. Οι αγορές ήθελαν πάρα πολύ να ακούσουν καλά νέα από τους Ευρωπαίους, µα η άποψή µου είναι πως το συγκεκριµένο είναι ένα µη σχέδιο.
Ποια θα µπορούσε να είναι η λύση για το δράµα της κρίσης;
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κρίση θα µπορούσε να έχει λυθεί σε µία εβδοµάδα. Ενοποίηση του τραπεζικού συστήµατος και επανακεφαλαιοποίησή του από έναν ευρωπαϊκό µηχανισµό, χωρίς διαπραγµατεύσεις ούτε «εθελοντικές κεφαλαιοποιήσεις». Να υπάρξει κεντρική διαχείριση του χρέους και κατάρτιση ενός new deal. Οι αγορές είναι έτοιµες να το αγκαλιάσουν. Το θέµα είναι πολιτικό.
Οταν µιλάτε µε παράγοντες εντός Ευρώπης πώς αντιδρούν ακούγοντας τις σκέψεις σας;
Εχω µιλήσει µε υπουργό Οικονοµικών µεγάλου ευρωπαϊκού κράτους, έχει συµφωνήσει µαζί µου και µου έχει πει να κάνω και καµπάνια. Εγώ ποιος είµαι να τα πω; Εκείνος συµµετέχει στο Eurogroup, µα προτάσσει τη δικαιολογία πως αν τα πει εκείνος, τα spreads της χώρας του θα εκτιναχτούν. Εχω µιλήσει µε τραπεζίτη κραταιής ευρωπαϊκής τράπεζας και έχει συµφωνήσει. Η κατάσταση θυµίζει τη Σοβιετία του 1988 – όλοι ξέρουν την αλήθεια, αλλά δεν λένε κουβέντα επειδή φοβούνται για το δικό τους τµήµα. Καλύπτονται πίσω από τις ανακοινώσεις των συνόδων κορυφής.
Ποια νοµίζετε ότι είναι η ευθύνη της Ελλάδας;
Η ίδια που αντιστοιχεί σε µια νιφάδα χιονιού που προκάλεσε χιονοστιβάδα. Ναι µεν την προκάλεσε, αλλά µία νιφάδα χιονιού από µόνη της είναι αδύνατο να φέρει την καταστροφή.